ในการแบ่งยุคสมัยในประวัติศาสตร์อารยธรรมตะวันออกจัดแบ่งไปตามภูมิภาคต่างๆ เนื่องจากประวัติศาสตร์อารยธรรมของแต่ละภูมิภาคจะมีลักษณะเฉพาะทางประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งแต่ละภูมิภาคมีการจัดหลักเกณฑ์การแบ่งยุคสมัยต่อไปนี้
- การแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์จีน แนวความคิดในการจัดแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์จีนใช้พัฒนาการทางอารยธรรมและช่วงเวลาที่ราชวงศ์ต่างๆ มีอำนาจในการปกครอง เป็นหลักเกณฑ์ในการจัดแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์จีน ซึ่งสามารถแบ่งยุคสมัยออกได้เป็นประวัติศาสตร์จีนสมัยโบราณ (1570 ปีก่อนคริสต์ศักราช – ค.ศ. 220) ประวัติศาสตร์จีนสมัยกลาง(ค.ศ. 220 – 1368) ประวัติศาสตร์จีนสมัยใหม่(ค.ศ.1368 -1911) และประวัติศาสตร์จีนสมัยปัจจุบัน (ค.ศ. 1911-ปัจจุบัน)
ช่วงเวลาของการเริ่มต้นรากฐานของอารยธรรมจีนเริ่มตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่มีการสร้างสรรค์วัฒนธรรมหยางเชา (Yangshao Culture) วัฒนธรรมหลงซาน (Longshan Culture) ซึ่งเป็นวัฒนธรรมเครื่องปั้นดินเผาและโลหะสำริด
1) ประวัติศาสตร์จีนสมัยโบราณ เริ่มในสมัยราชวงศ์ซาง (Shang Dynasty ประมาณ 1,570 – 1,045 ปีก่อนคริสต์ศักราช) เป็นช่วงเวลาที่จีนก่อตัวเป็นรัฐและมีการวางรากฐานด้านการปกครอง เศรษฐกิจ และสังคม ในสมัยนี้มีการใช้ตัวอักษรจีนโบราณเขียนลงบนกระดองเต่าหลังจากนั้นเป็นช่วงสมัยราชวงศ์โจว (Chou Dynasty ประมาณ 1,045 – 256 ปีก่อนคริสต์ศักราช) สมัยนี้นักประวัติศาสตร์แบ่งออกเป็นสมัยย่อย ได้แก่ สมัยราชวงศ์โจวตะวันตก และราชวงศ์โจวตะวังออก เมื่อราชวงศ์โจวตะวันออกเสื่อมลง เกิดสงครามระหว่างเจ้าผู้ครองรัฐต่างๆ ในที่สุด รัฐฉินได้รวบรวมประเทศก่อตั้งราชวงศ์ฉิน (Qin Dynasty 221-206 ปีก่อนคริสต์ศักราช) และสมัยราชวงศ์ฮั่น (Han Dynasty 202ปีก่อนคริสต์ศักราช – ค.ศ.220) เป็นสมัยที่มีการรวมศูนย์อำนาจอย่างชัดเจนเป็นจักรวรรดิ โดยระบอบดังกล่าวใช้อยู่ในประเทศจีนนานกว่า 2,000 ปี
2) ประวัติศาสตร์จีนสมัยกลาง เป็นช่วงเวลาของการปรับตัวของอารยธรรมจีนในการรับอิทธิพลต่างชาติเข้ามาผสมผสานกับอารยธรรมจีน ที่สำคัญ คือ พระพุทธศาสนา
ประวัติศาสตร์จีนสมัยกลางเริ่มต้นสมัยด้วยความวุ่นวายจากการล่มสลายของราชวงศ์ฮั่น เรียกว่า สมัยแตกแยกการเมือง (ค.ศ. 220 – 589) เป็นช่วงเวลาที่ชาวต่างชาติเข้ามายึดครองดินแดนจีน และมีการแบ่งแยกดินแดนก่อนที่จะรวมประเทศได้ในสมัยราชวงศ์สุย (Sui Dynasty ค.ศ. 581-618) และสมัยราชวงศ์ถัง (Tang Dynasty ค.ศ. 618 – 907) ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ประเทศจีนมีความเจริญรุ่งเรืองสูงสุด แต่เมื่อสมัยราชวงศ์ถังสิ้นสุดลงก็เกิดความแตกแยกอีกครั้งในสมัยที่เรียกว่า ห้าราชวงศ์กับสิบรัฐ (ค.ศ. 907 – 979)
ในสมัยราชวงศ์ซ่ง (Sung Dynasty ค.ศ. 960 – 1279) สามารถรวมประเทศจีนได้อีกครั้ง ช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาของความเจริญรุ่งเรืองทางศิลปวัฒนธรรม จนกระทั่งชาวมองโกลสามารถยึดครองประเทศจีนและสถาปนาราชวงศ์หยวน (Yuan Dynasty ค.ศ. 1260 – 1368)
3)ประวัติศาสตร์จีนสมัยใหม่ เริ่มต้นยุคสมัยใน ค.ศ. 1368 เมื่อชาวจีนได้ขับไล่พวกมองโกลออกไปแล้วสถาปนาราชวงศ์หมิง (Ming Dynasty ค.ศ. 1368-1644) ขึ้นปกครองจีนหลังจากนั้นราชวงศ์ชิง (Qing Dynasty ค.ศ. 1644-1911) ของพวกแมนจูโค่นล้มราชวงศ์หมิงสมัยนี้จีนได้รับยกย่องว่าประสบความสำเร็จเกือบทุกด้าน นักวิชาการบางท่านถือว่าประวัติศาสตร์จีนสมัยใหม่เริ่มต้นเมื่อครั้งราชวงศ์ชิง (ค.ศ. 1644)
ในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ชิงเป็นช่วงเวลาที่ประเทศจีนถูกคุกคามจากชาติตะวันตก และจีนแพ้อังกฤษในสงครามฝิ่น (ค.ศ. 1839-1842) ราชวงศ์ชิงสิ้นสุดใน พ.ศ.1911
4)ประวัติศาสตร์จีนสมัยปัจจุบัน เริ่มต้นในค.ศ. 1911 เมื่อจีนปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบสาธารณรัฐ (ค.ศ. 1911-1949) โดย ดร.ซุน ยัตเซน (Sun Yat-sen ค.ศ. 1866-1925) ต่อมาพรรคคอมมิวนิสต์ได้ปฏิวัติและได้ปกครองจีน จึงเปลี่ยนการปกครองเป็นระบอบคอมมิวนิสต์ตั้งแต่ ค.ศ.1949 จนถึงปัจจุบัน
- การแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์อินเดีย
การแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์อินเดียใช้หลักเกณฑ์พัฒนาการของอารยธรรมอินเดียและเหตุการณ์สำคัญเป็นหลักเกณฑ์สำคัญ ดังนั้นประวัติศาสตร์อินเดียจึงแบ่งยุคสมัยออกเป็นสมัยโบราณ สมัยกลาง และสมัยใหม่ โดยแต่ละยุคสมัยจะมีการแบ่งยุคสมัยย่อยตามช่วงเวลาของแต่ละราชวงศ์หรือชนกลุ่มต่างๆที่มีอิทธิพลเหนืออินเดียในขณะนั้น
ช่วงเวลาการวางพื้นฐานของอารยธรรมอินเดียเริ่มตั้งแต่สมัยอารยธรรมลุ่มแม่น้ำสินธุของพวกดราวิเดียนเมื่อ 2,500 ปีก่อนคริสต์ศักราช จนกระทั่งอารยธรรมแห่งนี้ล่มสลายลงเมื่อ 1,500 ปีก่อนคริสต์ศักราช เมื่อชาวอารยันอพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานและก่อตั้งอาณาจักรหลายอาณาจักรในภาคเหนือของอินเดีย ช่วงเวลาดังกล่าวเป็นช่วงเวลาของการเริ่มสร้างสรรค์อารยธรรมอินเดียที่แท้จริง มีการคิดค้นและก่อตั้งศาสนาต่างๆ ช่วงเวลาดังกล่าวเรียกว่า สมัยพระเวท (1,500-900 ปีก่อนคริสต์ศักราช)
1)ประวัติศาสตร์อินเดียสมัยโบราณ เริ่มต้นในสมัยมหากาพย์ (Epic Age 900-6— ปีก่อนคริสต์ศักราช) ซึ่งมีการใช้ตัวอักษรอินเดียโบราณในการบันทึกเรื่องราว ต่อมาอินเดียมีการรวมตัวกันครั้งแรกในสมัยราชวงศ์มคธ (Kingdom of Magadha 600-322 ปีก่อนคริสต์ศักราช) และมีการร่วมตัวกันอย่างแท้จริงในสมัยราชวงศ์เมารยะ (Maurya Dynasty 322-184 ปีก่อนคริสต์ศักราช )
ช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่อินเดียเผยแผ่พระพุทธศาสนาไปยังดินแดนต่างๆ ต่อมาเมื่อจักรวรรดิเมารยะล่มสลาย อินเดียก็เข้าสู่สมัยแห่งความแตกแยกและการรุกรานจากภายนอกทั้งจากพวกกรีกและพวกกุษาณะช่วงเวลาดังกล่าวนี้เป็นสมัยของการผสมผสานทางวัฒนธรรมก่อนที่จะมีการร่วมเป็นจักรวรรดิได้อีกครั้งใน ค.ศ. 320 โดยราชวงศ์คุปตะ (Kupta Dynasty ค.ศ. 320-535) สมัยนี้พระพุทธศาสนาเสื่อมความนิยมลงในขณะที่ศาสนาพราหมณ์ฮินดูเจริญรุ่งเรืองขึ้น
2)ประวัติศาสตร์อินเดียสมัยกลาง การสิ้นสุดของสมัยคุปตะใน ค.ศ. 535 ถือเป็นการสิ้นสุดของสมัยโบราณ อินเดียได้ย่างเข้าสู่สมัยกลาง (ค.ศ. 535-1526) ซึ่งสมัยนี้เป็นช่วงเวลาของความวุ่นวายทางการเมืองและการรุกรานจากต่างชาติ โดยเฉพาะชาวมุสลิม สมัยกลางสามารถแบ่งได้เป็นสมัยความแตกแยกทางการเมือง (ค.ศ. 535-1200) และสมัยสุลต่านแห่งเดลี (ค.ศ. 1200-1526)
3)ประวัติศาสตร์อินเดียสมัยใหม่ เมื่ออาณาจักรสุลต่านแห่งเดลีล่มสลายลงใน ค.ศ. 1526 พวกมุคัลได้ตั้งราชวงศ์มุคัลถือเป็นการเริ่มต้นสมัยใหม่ของประวัติศาสตร์อินเดีย ช่วงเวลานี้เรียกว่า สมัยจักรวรรดิมุคัล (Mughal Empire ค.ศ. 1526-1858) จนกระทั่งอังกฤษเข้าปกครองอินเดียโดยตรงใน ค.ศ. 1858 แบะปกครองต่อมาจนถึง ค.ศ. 1947 อินเดียจึงได้รับเอกราชจากอังกฤษ อินเดียจึงเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์สมัยปัจจุบัน
ประวัติศาสตร์อินเดียสมัยใหม่เป็นช่วงเวลาที่วัฒนธรรมต่างชาติอันได้แก่ วัฒนธรรมเปอร์เซีย และวัฒนธรรมทางตะวันตกเข้ามามีอิทธิพลในสังคมอินเดีย ขณะเดียวกันชาวอินเดียที่นับถือศาสนาฮินดูได้ยึดมั่นในศาสนาของตนเองขึ้นพร้อมกับเกิดความแตกแยกในสังคมอินเดียจนกระทั่งปัจจุบัน ประวัติศาสตร์อินเดียสมัยใหม่สามารถแบ่งได้เป็นสมัยราชวงศ์มุคัล และสมัยอังกฤษปกครองอินเดีย(ค.ศ.1858-1947)
4)ประวัติศาสตร์อินเดียปัจจุบัน คือภายหลังได้รับเอกราชและการถูกแบ่งแยกออกเป็นประเทศต่างๆ ได้แก่ อินเดีย ปากีสถาน และบังกลาเทศ
อย่างไรก็ตาม การแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์โดยใช้หลักเกณฑ์พัฒนาของอารยธรรมอินเดีย สามารถรวมสมัยสุลต่านแห่งเดลีเข้ากับสมัยราชวงศ์มุคัลซึ่งเป็นสมัยที่วัฒนธรรมมุสลิมเข้าไปมีอิทธิพลในอารยธรรมอินเดียโดยเรียกรวมว่า สมัยมุสลิม (ค.ศ. 1200-1858)